Wind die vorm krijgt
Chi/Qi als windbeweging
Windbeweging
Soms helpt het om een woord eens anders te bekijken. Chi of Qi, dat mysterieuze begrip dat in Qigong en Tai Chi1 zo vaak valt, kun je – als je in een poëtische bui bent – prima vertalen als wind. Een beweging die je niet ziet, maar wel voelt. Iets wat zacht kan strelen of juist kracht kan zetten. En Qigong zou je dan kunnen begrijpen als de kunst om met die wind innerlijk en uiterlijk te bewegen. Windbeweging. Niet als hippe heruitvinding, maar als iets heel ouds en herkenbaars. Alsof je lichaam zich herinnert hoe het zich ooit bewogen heeft.
Maar voor we verder gaan, neem ik je eerst mee naar een andere vorm van windbeweging. Geen zachte adembeweging door het lichaam …, maar iets wat je op het strand kunt tegenkomen. Iets wat loopt, wiegt, ademt – zonder ooit echt te leven. Tenminste … dat is de vraag.
Theo Jansen en zijn Strandbeesten
Al meer dan dertig jaar bouwt de Nederlandse kunstenaar Theo Jansen dieren van buizen, touw en plastic flessen. Dat klinkt misschien als een zaterdagmiddagproject in de schuur, maar vergis je niet. Deze wezens, Strandbeesten, lopen over het strand, gedragen door de wind, alsof ze leven.
Ze hebben vleugels van doek, gewrichten die scharnieren als knieën, lichamen die op maat zijn gevormd volgens wiskundige verhoudingen. Sommige kunnen zelfs lucht opslaan om door te stappen wanneer de wind even wegvalt. De evolutie van een leven dat nooit geboren is … en toch beweegt, voelt, reageert.
Jansen ziet zijn Strandbeesten als een nieuwe levensvorm. Geen robotten, geen kunstobjecten die enkel bewonderd moeten worden, maar wezens die zich kunnen aanpassen. Net als bij echte evolutie verdwijnen ‘soorten’ die niet werken, en blijven de sterksten in nieuwe generaties bestaan.
Zelfstandig leven, in de wind
Het uiteindelijke doel van Jansen is eenvoudig én groots: strandbeesten die zelfstandig over de kust zwerven, met de wind als enige metgezel. Dieren die kunnen voelen wanneer er gevaar is (bijvoorbeeld te harde wind), en zichzelf verankeren. Dieren die zand verplaatsen om duinen te beschermen, zonder dat er één mens aan te pas komt.
Denk daar eens even over na: een mens ontwerpt iets … dat daarna zelf onderdeel wordt van de natuur. Een soort poëzie van PVC-buis.
Wat heeft dit met Tai Chi of Qigong te maken?
Meer dan je denkt.
Qigong en Tai Chi zijn niet alleen bewegingsvormen. Het zijn onderzoeksvormen. Verkenningen en zelfstudiemethoden. ‘Hoe beweegt het lichaam vanzelf, als ik stop met duwen?’ ‘Wat gebeurt er als ik de wind in mijzelf weer voel?’ ‘Hoe kan ik samenwerken met iets groters dan mijn gedachten over “hoe het moet”?’
Daarom, hier een paar woorden om te proeven:
bewegen
mechanica (jawel, het lichaam is techniek én kunst)
natuurlijkheid
onderzoeken
oefenen
mislukken (ja, graag zelfs)
opnieuw beginnen
nieuwsgierigheid
passie
Als je ooit een Strandbeest hebt zien lopen en je dacht: Hoe is dit mogelijk?, dan ken je het gevoel van verwondering dat we in Tai Chi en Qigong proberen wakker te maken. Niet alles begrijpen. Niet alles beheersen. Maar wel voelen hoe alles kan samenwerken.
De wind. Het lichaam. De grond. De stilte ertussen.
Wil je het ervaren?
Dan heeft de tekst zijn werk gedaan. Dan is het tijd om te bewegen.
Kom gewoon eens meedoen met een proefles Tai Chi of Qigong. Niet om ‘iets te leren’, maar om iets terug te vinden waarvan je niet wist dat je het kwijt was.
En tot slot – als je wilt zien hoe die Strandbeesten zich ontwikkelen, stap voor stap, met humor, mislukkingen en triomfen – kijk dan vooral eens deze TED-talk van Theo Jansen. Het is een verhaal over evolutie, over spelen, en over de liefde voor beweging. En het is prachtig.
Als je dit artikel lezenswaardig vond en (nog) geen betaald abonnement wilt, mag je me ook trakteren op een cappuccino!
De Chi in Tai Chi is een andere chi dan de chi (oude spelling) of qi in Chi Kung (oude spelling) of Qigong!
Chi of Qi in Qigong (氣) betekent levensenergie, adem, wind, vitaliteit.
Dat is de chi waar we het net over hadden: iets dat je voelt, niet ziet, maar dat wel het lichaam beweegt en tot leven wekt.
Chi in Tai Chi (太極, uitgesproken: taai-dzjì) is jí 極,
en betekent iets heel anders: het hoogste, ultieme, het oerprincipe.