Verstillen of verstarren
Hoe een lichaam dat trauma draagt in de war kan raken van stilte
Waarom is dat schijnbaar heerlijke mediteren toch voor zoveel mensen helemaal niet zo heerlijk? In dit artikel vertel ik daarover en geef ik een verklaring die - zo heb ik inmiddels begrepen - door veel mensen herkend wordt en die past in de polyvagale visie.
Prikkels van buiten en van binnen
In een maatschappij die rijk is aan prikkels (understatement) komen we collectief aan te weinig rust en prikkelarme perioden toe. We hebben daarvoor “hulpmiddelen” ontwikkeld, die we vakantie noemen, of een time-out of sabbatical nemen, of we volgen een mindfulnesstraining.
Naast de prikkelrijke maatschappij leven we ook nog eens in een lichaam waar allerlei prikkels zijn. Sommige lichamen genereren meer prikkels dan andere lichamen. En daar is het dan wat lastiger of zelfs onmogelijk om vakantie van te nemen of een time-out voor te regelen.
Prikkels waar je geen vakantie van kunt nemen
Als bovenstaande regels vreemd of onbegrijpelijk klinken: er zijn veel lichamen waarvan de bewoners vanuit dat lichaam veel prikkels ervaren in de vorm van pijn, tintelingen, spanningen of moeheid, of die de prikkels van buitenaf moeilijk kunnen filteren waardoor makkelijk overprikkeling plaatsvindt.
Daarnaast is er een ‘fenomeen’ dat we GHIA noemen. Dit staat voor Global High Intensity Activation, oftewel het vaak en snel geactiveerd zijn van het autonome zenuwstelsel in de vorm van een stress- of overlevingsrespons. Deze snelle activeerbaarheid is al heel vroeg in het leven ontstaan, doordat het overlevingssysteem toen te veel, te lang en te intens geactiveerd is geweest.
Op MAD in The Netherlands kun je een prachtig artikel over GHIA vinden. Ik geef zelf een wekelijkse online Qigong groep voor mensen met GHIA, die ik organiseer samen met collega Saskia Ebus.
Binnenkort zal ik ook een artikel over GHIA schrijven.
Snel uit het midden zijn
GHIA kan zich op allerlei manieren uiten. Lichamelijke uitingen zijn onrustige gevoelens, een pijnlijk lijf, vastzittende spieren, hoofdpijn, migraine, slaapproblemen. Er kan vermoeidheid zijn, het lichaam reageert vaak “schrikachtig” of er zijn sterke energiewisselingen (heel veel energie en dan plotseling instorten).
Activering die dus snel hoog of juist laag kan zijn en waarbij het lastiger is dan gemiddeld om het midden (een toestand van rust en kalmte) te vinden of er te blijven.
Al deze verschillende uitingsvormen hebben ook verschillende labels gekregen. Zo zie ik best vaak GHIA-verschijnselen bij mensen met fibromyalgie, chronisch vermoeidheidssyndroom, ALK (Aanhoudende Lichamelijke Klachten, voorheen SOLK) en meer lichamelijke en geestelijke gezondheidsproblemen.
Waarom dan GHIA?
Wat is dan de waarde van het label GHIA, als we al die andere labels al hebben? Je zou GHIA kunnen beschouwen als een paraplu-diagnose die boven allerlei andere diagnoses kan hangen. De GHIA-paraplu duidt dan op het vroege ontstaan van de overactiveerbaarheid van de overlevingsresponsen. Dit geeft op zijn beurt weer nieuwe voeding aan therapeutische inzichten om mensen met GHIA beter te kunnen helpen.
Hopelijk komt er de komende tijd meer aandacht voor de vroege ontregeling van het autonome zenuwstelsel. Ik vermoed - mede door de ervaringen tijdens de online Qigong les voor mensen met GHIA - dat we gaan ontdekken dat hier nog een wereld te winnen is.
Meer labels
Voor we naar de verschillen tussen verstillen en verstarren gaan (allitereert lekker hè?), wil ik nog één label noemen dat vaak geplakt wordt op mensen die snel “uit het midden” zijn en waarbij de overlevingsresponsen snel geactiveerd worden, en dat zijn natuurlijk de mensen met PTSS (post-traumatische stress stoornis) en C-PTSS (complexe PTSS). Vooral in die laatste groep zitten in mijn ervaring veel mensen die zich herkennen in de GHIA-omschrijving.