In balans blijven
Zelfzorg is niet egoïstisch
Net zoals iemand die met zijn voeten in de prut van het drijfzand staat een ander niet kan helpen tot hij zelf vaste grond onder de voeten heeft, om maar eens een oude Boeddhistische tekst te citeren, zo is het kunnen helpen van anderen vooral afhankelijk van het kunnen bewaren van de eigen balans. Net als de stewardessen ons in het vliegtuig vertellen is het van belang eerst ons eigen zuurstofmasker op te doen, alvorens we anderen daarmee gaan helpen.
Schrijfster Maya Angelou vat het kernachtig samen:
“Wees op je hoede als een naakt persoon je een hemd aanbiedt.”
Zorgen voor jezelf is zorgen voor de ander. Zorgen voor de ander is zorgen voor onszelf. Hoe zorg je voor anderen door voor jezelf te zorgen? Door mindfulness/de aandacht te oefenen, te ontwikkelen, te laten groeien. Hoe zorg je voor jezelf door voor anderen te zorgen? Door geduld, niet-kwetsen en liefdevolle vriendelijkheid.
Boeddha (Samyutta Nikaya 47.191)
Bijzonder hoe deze ongeveer 2300 jaar oude tekst nog steeds actueel is. Hoe tragisch dat het blijkbaar zo moeilijk te begrijpen is hoeveel waarheid deze zinnen bevatten, dat we niet kunnen bestaan zonder anderen en dat juist die anderen van belang zijn voor ons welbevinden.
De polyvagaaltheorie is er vrij duidelijk over: co-regulatie is het wederzijds beïnvloeden en afstemmen van fysiologische en emotionele toestanden tussen mensen tijdens sociale interacties. Het is een biologisch noodzakelijke functie, essentieel voor overleving en bloei, omdat het een basis legt van veiligheid en vertrouwen. Dit bevordert gezonde relaties en een gevoel van verbondenheid.
Dit geldt ook voor mensen die denken dat zij geen anderen nodig hebben. Nu valt er best wel iets te zeggen over de hoeveelheid contacten en de vluchtigheid ervan die veel mensen hebben. Teveel is namelijk ook niet helpend en kan veiligheid en vertrouwen bemoeilijken. Hier komt dus een kwalitatief aspect om de hoek kijken: beter enkele goede relaties dan veel oppervlakkige (of helemaal geen).
Voor jezelf zorgen is niet egoïstisch2. Het zorgt ervoor dat je zo goed mogelijk gereguleerd bent en zo op een comfortabele manier in de wederkerigheid van een vriendschap of relatie kunt zijn. Net zoals jij anderen nodig hebt voor een gevoel van veiligheid en vertrouwen, wat een effect heeft op je gezondheid en welbevinden, zo hebben anderen jou nodig.
Zo hebben we allemaal elkaar nodig. Iedere glimlach of boze blik naar een vreemdeling die je op straat tegenkomt, heeft effect. Iedere glimlach of boze blik van een ander naar jou ook. Wij weten niet wat die ander op dit moment op zijn of haar bordje heeft, waardoor het gelaat misschien wat minder vriendelijk oogt. We weten dat ónze glimlach iets in gang kan zetten bij de ander, net zoals we soms een glimlach van die ander nodig hebben om onszelf weer wat minder serieus te nemen.
Het vraagt zorgzame aandacht en vriendelijkheid, mindfulness en compassie. Omdat we de buitenwereld niet kunnen controleren, is het des te belangrijker dat we de binnenwereld controleren, oftewel onze respons op stressors, waaronder boze blikken van gestreste mensen.
In een wereld vol verschrikkelijke oorlogen, voortdurend geweld in het nieuws en talloze andere conflicten, heeft iedereen een zelfhelende beoefening nodig voor de mentale balans en algemene gezondheid.
Het is goed om dat ook aan jezelf te gunnen. Zo heb je ook daadwerkelijk een hemd dat je aan een naakt persoon kunt geven.
Als je dit artikel interessant vond en geen betaald abonnement wilt, mag je me ook trakteren op een cappuccino!
PS
Net nu ik dit artikel afrond, verschijnt op De Correspondent een bijpassend artikel met de titel “Wij zijn onze relaties”.
De Samyutta Nikaya is een belangrijke verzameling van verbonden toespraken binnen de Pali Canon, die belangrijke leerstellingen en richtlijnen biedt voor de boeddhistische praktijk.
Alhoewel het dat wel kan zijn natuurlijk, dus dit begrip vraagt om een verdiepend artikel, vind je niet?