Hoe een beroerte kan voelen...

Een neurowetenschapper vertelt uit eigen ervaring

Foto: Vlad Tchompalov on Unsplash

Inleiding

In de jaren die ik werkte in de reguliere gezondheidszorg heb ik heel veel mensen gezien met een beroerte. ‘Beroerte’ is in de volksmond wat professionals een CVA noemen, een Cerebro Vasculair Incident, oftewel een incident met de bloedvoorziening (= vasculair) van het brein (= cerebrum). Als een bloedvat verstopt raakt (= trombose), krijgen de hersendelen die door deze bloedvaten van zuurstof en voedingsstoffen worden voorzien, een ernstig tekort hieraan en beschadigen de hersencellen binnen afzienbare tijd. Een bloedvat kan ook knappen of scheuren en dan heb je een hersenbloeding. Ook hierbij beschadigen hersencellen omdat ze niet meer krijgen aan zuurstof en energie wat ze nodig hebben.

Ik vind een CVA een zeer indrukwekkend ziektebeeld. Mensen veranderen op slag compleet. Afhankelijkheid, spraakstoornissen, verlamming, ontreddering. Iets wat je werkelijk niemand toewenst en waar je ook niet snel een grapje over maakt (en dat zegt iets, uit mijn mond). Een beroerte zet levens op z'n kop, ook omdat de weg naar herstel vaak lang en moeilijk is, en er vaak restverschijnselen zijn.

Jill Bolte Taylor

De titel van dit artikel is “Hoe een beroerte kan voelen”. Een gewaagde titel, want wie weet hoe het voelt als je een beroerte hebt? En voelen ze allemaal hetzelfde?¹ Jill Bolte Taylor is neuro-anatoom en kan het weten. Een gedreven wetenschapsvrouw met een grote kennis van het menselijk brein. Reden voor haar studiekeus en specialisatie was haar broer, die schizofreen is. Bolte Taylor raakte hierdoor al vroeg gefascineerd door het menselijk brein.

Uit eerste hand

Deze neuro-anatoom (ik noem vanaf nu Jill) heeft de unieke kans gekregen om een beroerte mee te maken (daar had ze natuurlijk geen keus), te herstellen en ervan te leren. In haar verhaal, dat ze vertelt in onderstaande TED-talk, maakt ze heel duidelijk hoezeer de linker- en rechterhelft met elkaar verweven zijn in ons dagelijks leven, en welke resultaten het uitvallen van een hersenhelft kan hebben op ons... tja, alles eigenlijk.

Rechter- en linkerhelft

Jill: “Onze rechterhemisfeer (= hersenhelft) is het hier en nu. Deze hersenhelft weet hoe het voelt om door het lichaam te voelen, om werkelijk gewaar te worden van wat onze zintuigen ons vertellen. Ik ben een energetisch wezen, dat voelt hoe het is om hier te zijn, verbonden met alles om mij heen. Dát is hoe onze rechter hersenhelft de realiteit beleeft.

De linker hersenhelft heeft alles te maken met verleden en toekomst. Hij haalt alle details uit het nu en slaat aan het indelen, categoriseren, associëren (verbinden met het verleden) en projecteren (verbinden aan de toekomst). De linker hersenhelft denkt in taal. Het is het stemmetje in je. Het stemmetje dat zegt “ik ben” en dat daarmee de afgescheidenheid creëert van al het andere, dat mij afscheidt van jou.”

Op een mooie ochtend ...

... werd Jill wakker met hoofdpijn. Naar achteraf bleek, had ze op dat moment een hersenbloeding in de linker hemisfeer (= hersenhelft). Ze ervaart dat, voor haar gevoel, de grenzen van haar lichaam vervagen. Niet omdat ze slechter gaat zien, maar omdat ze waarneemt dat de atomen en moleculen van haar arm contact maken met de atomen en moleculen van de omringende lucht, ermee versmelten, zich ermee mengen. Waar houdt het lichaam op en begint ‘de wereld’?

De stilte en de kakafonie

Jill ervaart ook een totale stilte. Ze verblijft in een stille geest, nu haar linker hersenhelft ‘uit staat’. Er zijn geen grenzen meer. Ze is enorm, expansief, EEN. Dan, plotseling, gebeurt er iets in haar hersenen waardoor de linker hersenhelft even ‘aan gaat’. En direct is er weer de kakafonie. “We hebben een probleem! Er moet iets gebeuren! We moeten de controle herstellen! Ik MOET naar m'n werk!” Wanneer de linker hersenhelft even later weer ‘uit gaat’, is het gebabbel weg. Er is ook geen stress meer, geen emotionele bagage. Niets. Alleen maar een bijna euforisch hier zijn.

Haar verhaal gaat zo door en wordt steeds indrukwekkender om te zien en horen. Jill is tijdens het vertellen over de voor haar heftigste periode, daar waar ze de controle definitief verliest, (misschien gaat sterven?) ook geraakt. Wat een ervaring moet dát geweest zijn.

Waarom dit verhaal?

Zoals Jill zelf zegt: het is belangrijk dat mensen weten hoe ons dagelijks leven geregeerd wordt door de linker hersenhelft. Het is een groot inzicht om te zien hoe we ons leven leiden en hoe dat in contrast staat met hoe het misschien anders zou kunnen.

Dus bekijk onderstaand filmpje eens. Er is de mogelijkheid van ondertiteling, zie een van de kleine pictogrammen onderin het filmpje. Laat je verwonderen en weet dat je snel went aan de stem van Jill. Met behulp van echte hersenen (!) vertelt ze over het leven als energetisch wezen, met een linker hersenhelft die iets minder prominent de boventoon voert.

Hoe meer wij ervoor kiezen onze rechter hersenhelft te gebruiken, hoe meer vrede wij in de wereld kunnen projecteren. Wie zijn we? Welke keuzes maken we? Dat is waar Nirvana is.

En wat een prachtige titel heeft Jill’s presentatie voor TED: “My stroke of insight”... Mijn flits van inzicht, maar stroke is ook het Engelse woord voor beroerte, dus daar is een hele mooie dubbele betekenis.

1. Het antwoord op deze vraag is ongetwijfeld NEE. Behalve dat een infarct of een bloeding anders zullen voelen (probeer ik mij voor te stellen), zal de plaats waar het incident zich in het brein voordoet, veel verschil maken in klachten en symptomen. Denk aan de linker- of de rechter hersenhelft, waar Bolte-Taylor boeiend over vertelt hoe dat voor haar was tijdens haar CVA, maar ook of en welke taal- en bewegingsgebieden betrokken zijn.